Οἱ διά Χριστόν Σαλοί Ἅγιοι τοῦ Ἁγιολογίου

Στήν Ἑλληνική ἔκδοση τῆς μελέτης μας (1991), εἴχαμε ἀναφέρει 39 διά Χριστόν Σαλούς Ἁγίους (τόν κατάλογο ἐκεῖνο δημοσίευσαν καί οἱ Ἐκδόσεις ΤΗΝΟΣ στήν εἰσαγωγή τοῦ ἔργου τῆς Εἰρήνης Γκοραϊνωφ, лΟἱ διά Χριστόν Σαλοί╗). Ἀπό αὐτούς 5 προέρχονται ἀπό τό λεγόμενο Βυζαντινό Ἑορτολόγιο (δηλαδή τό Ἁγιολόγιο τῆς Ἐκκλησίας τῆς ΚΠόλεως· οἱ δύο βασικοί Ἁγιολόγοι ἅγ. Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης καί Μητροπ. πρ. Λεοντοπόλεως Σοφρώνιος Εὐστρατιάδης, μνημονεύουν τούς ἁγίους Ἀνδρέα τῆς ΚΠόλεως, Συμεών τῆς Συρίας, Θεόδωρο, Παῦλο τῆς Κορίνθου καί Ἰσιδώρα τῆς Ταβέννης) καί οἱ ὑπόλοιποι 34 ἀπό τό Ἁγιολόγιο τῆς Ρωσικῆς Ἐκκλησίας.
Ἡ ἐπανεξέταση τοῦ θέματος γιά τήν Ἀγγλική του ἔκδοση (1992), αὔξησε τούς διά Χριστόν Σαλούς Ἁγίους κατά 4, προερχομένους ἀπό τό Ρωσικό Ἁγιολόγιο. Πάντως, οἱ ἐκεῖ ἀναφερόμενοι συνολικά 43 διά Χριστόν Σαλοί Ἅγιοι, δέν εἶναι οἱ μόνοι στήν συνείδηση τῆς Ἐκκλησίας. Μία προσεκτική μελέτη ἁγιολογικῶν κειμένων ὁδηγεῖ στά ἐξῆς συμπεράσματα:
1. Κάποιοι Ἅγιοι, ἐνῶ ἦσαν διά Χριστόν Σαλοί, τιμῶνται χωρίς νά ἀναφέρεται αὐτή ἡ ἰδιότητά τους. Παράδειγμα χαρακτηριστικό ἀποτελεῖ ὁ ὅσ. Εὐφρόσυνος ὁ Μάγειρος, ὁ ὁποῖος лἀνήκει ὁπωσδήποτε στούς Σαλούς Ἁγίους καί ἄν λόγῳ τοῦ διακονήματός του δέν ἔφερε τόν χαρακτηρισμό τοῦ Μαγείρου, θά ἔφερε ὁπωσδήποτε τόν χαρακτηρισμό τοῦ Σαλοῦ╗ (Π. Μαρτίνη αὐτ. σελ. 128). Παρόμοιο παράδειγμα ἀποτελεῖ ἀσφαλῶς ὁ ὅσ. Σεραπίων ὁ Σινδονίτης (лΛαυσαϊκή Ἱστορία╗, ἔκδοσις Μονῆς Σταυρονικήτα, σελ. 169 Ч 170).
2. Ὑπάρχουν περιπτώσεις διά Χριστῶν Σαλῶν Ἁγίων οἱ ὁποῖοι, ἐνῶ ἀρχικά τιμήθηκαν σέ τοπικό ἐπίπεδο, στήν συνέχεια καί γιά λόγους πού δέν εἶναι γνωστοί, δέν συμπεριλήφθηκαν στό Βυζαντινό Ἑορτολόγιο. Τέτοιες περιπτώσεις ἀναφέρουμε στήν συνέχεια δύο:
Ἡ πρώτη ἀφορᾶ τόν ὅσ. Θωμᾶ τῆς Ἀντιοχείας, τοῦ ὁποίου лτήν ἐτήσιον μνήμην παῖδες Ἀντιοχέων ἦγον, μεγαλοπρεπῶς ἑορτάζοντες╗ (βλ. σχετικά Νικηφόρου Καλλίστου, л Ἐκκλησιαστική Ἱστορία╗ βιβλίο 17ο, P. G. 147). Ὁ ὅσ. Θωμᾶς, лὁ τόν ἔξηχον (σαλόν) μετιών βίον ἐν τῇ κοίλῃ Συρίᾳ╗, δέν συμπεριλήφθηκε στό Βυζαντινό Ἑορτολόγιο, ὅμως ἡ ἀκτινοβολία του πρέπει νά ἦταν μεγάλη, ἀφοῦ περιλαμβάνεται στό Ρωμαϊκό Μαρτυρολόγιο καί τιμᾶται τήν 18η Νοεμβρίου. Γιά τόν λόγο αὐτό περιλαμβάνεται στήν παροῦσα ἐργασία.
Ἡ δεύτερη περίπτωση ἀναφέρεται στόν Βίο τοῦ Ἀββᾶ Δανιήλ τοῦ Σκητιώτη (Σιναϊτικός Κώδικας 448, φ. 276 β) καί ἀφορᾶ τόν ὅσ. Μάρκο лτόν τοῦ Ἴππου╗. Τόν Ὅσιο αὐτό θέλησε νά γνωρίσει προσωπικά ὁ Ἀββᾶς Δανιήλ καί ἐνῶ στήν προσπάθειά του αὐτή лὁ Σαλός κατέπαιζεν τοῦ Γέροντος╗ καί οἱ συνοδοί τοῦ τελευταίου τόν παρακαλοῦσαν νά μήν τοῦ δίνει σημασία διότι ἦταν σαλός, ὁ Ἀββᾶς ἀπάντησε: лὙμεῖς ἐστέ σαλοί· σήμερον γάρ οὐχ εὗρον ἄνθρωπον ἐν τῇ πόλῃ ταύτῃ εἰ μή τοῦτον╗. Τοῦ ὁσ. Μάρκου τήν εὐλογία ζήτησε ὁ τότε Πατριάρχης Ἀλεξανδρείας Εὐλόγιος (580 Ч 607), лρίψας ἑαυτόν εἰς τούς πόδας τοῦ Σαλοῦ╗, γιά νά τόν τιμήσει δέ διέταξε κατά τήν κηδεία του, лἄπρακτα γενέσθαι τῇ πόλει╗.

3. Ἡ περίπτωση τοῦ Ἱερομονάχου τῆς Ρωσικῆς Ἐκκλησίας τῶν Κατακομβῶν, ἁγ. Θεοδοσίου τοῦ Μινβόντι Καυκάσου (+ 1948), φέρνει στό μέσο τούς Ἁγίους ἐκείνους πού χρησιμοποίησαν ἀνάμεσα στούς ἄλλους τρόπους ἀσκήσεως καί τήν ἐπίπλαστη μωρία, χωρίς ὅμως νά συμπεριληφθοῦν στό Ἁγιολόγιο σάν διά Χριστόν Σαλοί. Οἱ Ὅσιοι Σίμων καί Σεραπίων πού μνημονεύει ὁ ἅγ. Ἰωάννης τῆς Κλίμακος στόν лΠερί τῆς ἁγιωτάτης Ταπεινώσεως╗ λόγο του, ὁ ὅσ. Ἰσίδωρος πού μνημονεύει στόν λόγο του лΠερί Ὑπακοῆς╗, οἱ Ὅσιοι Βασίλειος ὁ Νέος, Συμεών ὁ Εὐλαβής, Κύριλλος ὁ Φιλεώτης καί ἡ Μάρτυς Δόμνα (ἡ ὁποία лπροσεποιήθη τήν παράφρονα καί ἵνα μή συλληφθῆ, ἐνεδύθη ἀνδρικά ἐνδύματα καί περιφερομένη ἔθαπτε τά τῶν Μαρτύρων Λείψανα╗· Σωφρ. Εὐστρατιάδη, лἉγιολόγιονЕ", σελ. 118), περιλαμβάνονται στήν ὁμάδα αὐτή. Σέ νεώτερα ἁγιολογικά κείμενα μνημονεύονται ὁ ὅσ. Θεόδουλος ὁ Κύπριος, ὁ Νεομάρτυς Ἀγγελῆς ὁ Χίος καί ὁ ὅσ. Παναγῆς Ч Παϊσιος Μπασιᾶς.
Ὁ δίκαιος Μᾶρκος τοῦ Σάρωφ (+ 4η Νοεμβρίου 1817), лἀνέλαβε κατά καιρούς τόν μεγάλο ἀσκητικό ἀγῶνα τοῦ διά Χριστόν Σαλοῦ. Προικισμένος μέ τό χάρισμα τῆς διορατικότητας καί τῶν ἰαμάτων, ζοῦσε συνέχεια, ὅπως ὁ ἅγ. Σεραφείμ, μέσα στήν καρδιά του τή λαμπρότητα τῆς Ἀνάστασης ἡ ὁποία πολλές φορές τόν κατέκλυζε ἐνῶ περιπλανιόταν μέρα καί νύχτα μέσα στά πυκνά δάση τοῦ Σάρωφ, μή γνωρίζοντας ἄν ἦταν лἐν σώματι ἤ ἐκτός τοῦ σώματος╗ (лΦιλοκαλία τῶν Ρώσων Νηπτικῶν Β' Ч Ἀββᾶς Ναζάριος╗· μετάφρασις Ч ἐπιμέλεια Π. Μπότση, 1986, σελ. 11).

Ἡ ἐπίπλαστη μωρία ὡς τρόπος ἀσκήσεως

Ἐκτός τῶν προηγουμένων περιπτώσεων ὑπάρχουν καί ἄλλοι διά Χριστόν Σαλοί, οἱ ὁποῖοι ἐνῶ κατέλειπαν ἁγία μνήμη καί ἔχουν συμμαρτυροῦσα τήν συνείδηση τῆς Ἐκκλησίας, δέν ἔχουν ἐγγραφεῖ (ἀκόμη) στό Ἁγιολόγιο. Ἀναφέρουμε στήν συνέχεια σχετικά παραδείγματα:
Ὁ Γέρων Ἱερώνυμος τῆς Αἰγίνης (+ 1966), συναντήθηκε στό Ἅγιο Ὄρος στίς ἀρχές τοῦ 20οῦ αἰ. лμέ ἕναν καλόγηρον ὁ ὁποῖος ἔκαμνεν τόν τρελλόν καί ἔλεγε лθά δείρω τόν Πατριάρχην╗. Στόν Σαλό αὐτό μοναχό ὁ γ. Ἱερώνυμος διέκρινε ἀρετή καί ἐπικαλούμενος τήν Ἱερωσύνη του τόν ὑποχρέωσε νά τοῦ ἀποκαλυφθεῖ. лΔέν εἶμαι τρελλός Ч τοῦ ἐξομολογήθηκε Ч ἀλλά κάμνω τόν τρελλό γιά νά μή με ἐπαινοῦν, νά μέ περιφρονοῦν, νά μέ λοιδωροῦν, μήπως ἀξιωθῶ καί δῶ Θεοῦ πρόσωπον╗ (Σωτ. Νούση, лὉ γ. Ἱερώνυμος τῆς Αἰγίνης╗, σελ. 242 Ч 243).
Ἄλλους Ἁγιορεῖτες διά Χριστόν Σαλούς μνημονεύει ὁ Μοναχός Παϊσιος Ἁγιορείτης, στό ἔργο του лἉγιορείτες καί Ἁγιορείτικα╗. Πρόκειται γιά τόν Βουλγαρικῆς καταγωγῆς Ἱερομόναχο Ἄνθιμο (+ 1867· ὁ θαυμαστός του Βίος δημοσιεύθηκε στήν Μόσχα τό 1900, στό ἔργο лΣύγχρονοι Ἀθωνίτες Ἀσκητές╗· βλ. ἐπίσης Ἱερομονάχου Ἰωάννου, лΒίοι Ἀθωνιτῶν τοῦ 19ου αἰ.", τ. 1ος, σελ. 79 Ч 87), τόν Γέροντα Κωνσταντῖνο τόν Καρεώτη καί τόν Γερόντα Γεώργιο τόν Ἀναχωρητή.
Σέ Ἁγιορείτη ἐπίσης διά Χριστόν Σαλό Ч τόν ἀσκητή Διονύσιο πού ἀγωνίσθηκε στό Κελλί τῶν ἁγ. Ἀποστόλων στήν Κερασία καί κοιμήθηκε τό 1880 Ч ἀναφέρεται καί ὁ ἀρχιμ. Ἱερώνυμος Κοτσώνης (лἈθωνικόν Γεροντικόν╗, σελ. 57, 341 καί 412).
Στήν Ρωσία τοῦ 19ου αἰ. ἡ μακαρία Ἑλένη τοῦ Ἀρζαμᾶς (Ντιάρτεφ), ἐξομολογήθηκε στόν Ἀββᾶ Ναζάριου τοῦ Βαλαάμ, τήν ἐπιθυμία της νά μονάσει καί μέ δική του ὑπόδειξη σήκωσε τόν ἐπώδυνο σταυρό τῆς διά Χριστόν σαλότητος τήν ἡμέρα τοῦ γάμου της. Τελικά κοιμήθηκε ὁσιακά τήν ἡμέρα τοῦ Πάσχα, σέ ἕνα κοινόβιο στό Ἀρζαμᾶς, μέ φήμη διορατικῆς Γερόντισσας καί τό κελλί της лμετατράπηκε σέ Παρεκκλήσιο, ὅπου τό ἱερό Ψαλτήρι διαβαζόταν ἀκατάπαυστα μέχρι τήν ἐπικράτηση τοῦ Ἀθεϊσμοῦ╗ (лΦιλοκαλία Ρώσων Νηπτικῶν Ч τ. 2ος, Ἀββᾶς Ναζάριος╗, σελ. 23 Ч 24).
Τήν 10η Ὀκτωβρίου 1974 κοιμήθηκε εἰρηνικά στήν Καλαμάτα ὁ διά Χριστός Σαλός Χαραλάμπης (Παπαδογιάννης). Εἶχε γεννηθεῖ τό 1896 στό Δυρράχι τῆς Ἀρκαδίας καί ἔζησε στήν Μεσσηνία лξυπόλυτος, ἀχτένιστος, μέ μία λινάτσα ζωσμένος στή μέση του╗, ζητιανεύοντας лστά σπίτια πού εἶχαν, γιά τά σπίτια πού δέν εἶχαν╗. Κατά τήν ἡμερολογιακή ἀλλαγή τοῦ 1924, δέν ἀκολούθησε τήν καινοτομία καί ἐνθάρρυνε πολλούς ἄλλους νά μήν τήν ἀκολουθήσουν. Ἐκκλησιάζοταν στήν Μονή Εὐαγγελιστρίας Ч Σκήτη Παναγουλάκη Καλαμῶν (ὅπου καί ἐνταφιάσθηκε) καί στά ἄλλα μοναστήρια τοῦ Παλαιοῦ Ἑορτολογίου στήν περιοχή.
Ἐλεημένος μέ τό προρατικό χάρισμα, προεῖδε τόν Β' Παγκόσμιο Πόλεμο καί τόν Ἐμφύλιο, ἀλλά καί τόν πόλεμο τοῦ Ἰσραήλ (1967), τό κακό τέλος πολλῶν ἀμετανοήτων ἀνθρώπων, ἀλλά καί εὐχάριστα γεγονότα στήν ζωή ἄλλων. Ἀκόμη μέ τίς προσευχές του καί τήν χρήση Ἁγιασμοῦ, θεράπευσε πολλούς ἀπό διάφορες ἀσθένειες. Χωρίς μόνιμη κατοικία, περνοῦσε τίς νύχτες προσευχόμενος, γυρνῶντας στά ξωκκλήσια μέ ἕνα ἀναμμένο φανάρι γιά νά ἀνάψει τά καντήλια τους, ἐνῶ τήν ἡμέρα ζητιάνευε γιά τούς πτωχούς, πτωχός ὁ ἴδιος. Ἀξιόπιστοι μάρτυρες ὁμολογοῦν, ὅτι σέ πολλές περιπτώσεις δέν πατοῦσε στήν γῆ, ἔμενε στεγνός μέσα στήν βροχή καί διάνυε μεγάλες ἀποστάσεις σέ ἐλάχιστο χρόνο! (лΧαραλάμπης ὁ διά Χριστόν Σαλός╗, ἔκδοσις Σκήτης Παναγουλάκη, 1993).
Ἡ διά Χριστόν Σαλή Ταρσώ τῆς Μονῆς Κερατέας, σημάδεψε μέ τήν παρουσία της μία περίοδο 50 περίπου ἐτῶν. Ἡ κατά κόσμον Ταρασία Ζαγοραίου, γεννήθηκε τό 1910 στήν Ἄνδρο καί ἔτυχε ἀρτίας μορφώσεως. Ἀπό τήν ἡλικία τῶν 14 ἐτῶν παρουσίασε δείγματα τῆς μελλοντικῆς της ἐξελίξεως καί ἄρχισε νά ἐκδηλώνει τό χάρισμα τῆς διοράσεως. Τό 1942 οἱ δικοί της τήν πῆγαν лμέ τό ζόρι╗ σέ ψυχιάτρους καί ἐκείνοι διέγνωσαν σχιζοφρένεια καί τήν ὑπέβαλαν σέ χειρουργική ἐπέμβαση!
лΓιά τούς ψυχιάτρους Ч γράφει ὁ Καθηγητής τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν Ἰω. Κορναράκης Ч ἡ Ταρσώ εἶχε κάποια πειστικά εὑρήματα μιᾶς τέτοιας ψυχοπαθολογίας. Ἰσχυρίζετο, ὅτι ἄκουγε φωνές κακοιμημένων, εἶχε τό στοιχεῖο τῆς ἐπίμονης καί ἄλογης φυγῆς ἀπό τίς κοινωνικές σχέσεις, ζητοῦσε τήν μόνωση. Ἀλλά οἱ ψυχίατροι δέν μποροῦσαν φυσικά νά ἀντιληφθοῦν τίς πνευματικές ἀφετηρίες τῆς, κατ' αὐτούς παράλογης συμπεριφορᾶς╗.
Ἀσθενής μέ ψυχιατρική βεβαίωση ἡ Ταρσώ, ὁδηγήθηκε τό 1949 ἀπό τήν μητέρα της (ἡ ὁποία οἰκογενειακῶς ἀκολουθοῦσε τό Παλαιό Ἑορτολόγιο) στήν Μονή Παναγίας Κερατέας, μέ τήν ἐλπίδα νά θεραπευθεῖ ἀπό τόν Κτίτορα τῆς Μονῆς Ἐπίσκοπο Ματθαῖο (Ἀρχιεπίσκοπο τῆς Ἐκκλησίας τῶν Γ.Ο.Χ. Ἑλλάδος, + 1950). Κατά μία μαρτυρία ἡ Ταρσώ πράγματι θεραπεύθηκε, ἀλλά ὁ ἐπ. Ματθαῖος τῆς ζήτησε νά ὑποκριθεῖ πλέον τήν σαλή, γιά τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ! Τό βέβαιο εἶναι, ὅτι ἡ Ταρσώ δέν ἔφυγε ποτέ ἀπό τό μοναστήρι, ἀλλά ἔζησε 48 ἀκριβῶς χρόνια στό δάσος γύρω ἀπό αὐτό, σέ πρόχειρες καλύβες πού ἔφτιαχνε μόνης της, ὑποκρινόμενη τήν σαλή, ἐκτεθειμένη στίς καιρικές μεταβολές καί κυρίως στίς προσβολές καί τήν περιφρόνηση τῶν ἀθρώπων, ἀκόμη καί μοναζουσῶν! Μόνον τά δύο τελευταῖα χρόνια τῆς ζωῆς της, δέχθηκε λόγῳ ἡλικίας καί κακοπαθείας νά μείνει σέ κελλί καί νά δεχθεῖ κάποιες περιποιήσεις.
Κοιμήθηκε εἰρηνικά τήν 7η Ὀκτωβρίου 1989 καί ἐνταφιάσθηκε στήν μονή. Κατά τήν ἀνακομιδή της τά Λείψανά της εὐωδίασαν! Μέρος τοῦ δέρματός της πού φυλάσσεται στό Παρεκκλήσιο τῆς ὁσ. Ξένης τῆς διά Χριστόν Σαλῆς Μάνδρας Ἀττικῆς, παραμένει ἀδιάφθορο! (Ἰω. Κορναράκη, лΤαρσώ ἡ διά Χριστόν Σαλή╗, 2003).
Στό τέλος τοῦ ὁ διά Χριστόν Σαλός Λεόντιος γεννήθηκε τό 1912 στό χωριό Πλάτανος τῆς Σάμου, σέ οἰκογένεια Ἱερέως. Ἀπό μικρός εἶχε τόν πόθο τῆς μοναχικῆς ἀφιερώσεως καί γι' αὐτό πῆγε στό Ἅγιο Ὄρος, ἀλλά ἡ κατάσταση πού βρῆκε ἐκεῖ δέν τόν ἀνέπαυσε καί ἔτσι ἐπέστρεψε στήν πατρίδα του, νυμφεύθηκε (πιεζόμενος ἀπό τόν πατέρα του) καί χειροτονήθηκε Ἱερεύς. Μετά τόν θάνατο τῆς συζύγου του προσχώρησε στήν Ἐκκλησία Γ.Ο.Χ. Ἑλλάδος καί ἔγινε δεκτός ἀπό τόν Ἐπίσκοπο Βρεσθένης Ματθαῖο (+ 1950). Ἐφημέρευσε στήν ἰδιαιτέρα του πατρίδα μέχρι τό 1973, ἐντελῶς ἀφιλοχρήματος (μαρτυρεῖται, ὅτι δέν ἔπιασε ποτέ χρήματα στά χέρια του!), ξυπόλυτος, ρακένδυτος, ἀδιαλείπτως προσευχόμενος, ἐλεημένος μέ τό προφητικό χάρισμα. Ὅταν τό 1973 ὁ νέος Ἐπίσκοπος Γ.Ο.Χ. Πειραιῶς καί Νήσων Νικόλαος (Μεσιακάρης), τοῦ ζήτησε ἀρχιερατικά δικαιώματα, ὁ μακάριος Γέροντας παραιτήθηκε καί ἔζησε ἀσκούμενος μέ μεγαλύτερη αὐστηρότητα, μέ στέγη καί καταφύγιο τά ἐξωκκλήσια τοῦ νησιοῦ καί περιστασιακά οἰκογένειες εὐσεβῶν Χριστιανῶν. Τυφλός πρός τό τέλος τῆς ζωῆς του, κοιμήθηκε ὁσιακά τήν 7η Μαρτίου 1993, Κυριακή τῆς Ὀρθοδοξίας, προφέροντας ἑπτά φορές τό ὄνομα τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ! Ἐνταφιάσθηκε στήν ἰδιαιτέρα του πατρίδα, ἀπό τόν Ἱερέα Δημ. Τσαρκατζόγλου, παρουσίᾳ μεγάλου πλήθους πιστῶν.
Στίς πηγές δέν διευκρινίζεται κάτω ἀπό ποιές συνθήκες προεῖπε στόν Βάδιμο Abramov τήν χειροτονία του σέ Ἐπίσκοπο, ἄν δηλαδή βρέθηκε στόν Καύκασο σωματικῶς ἤ πνευματικῶς (τό πλέον πιθανό). Πράγματι ὁ Βάδιμος χειροτονήθηκε Ἐπίσκοπος στήν Ρωσική Ἐκκλησία τῶν Κατακομβῶν μέ τό ὄομα Βλαδίμηρος.

Ἡ διά Χριστόν Σαλότης στήν Δύση

Ὁ Π. Μαρτίνης παραδέχεται, ὅτι лὁρισμένες παραλλαγές ἤ καί ὁμοιότητες πού ἐφάρμοσαν στόν τρόπο ἄσκησής τους καί μοναχοί τῆς Χριστιανικῆς Δύσης, μοιάζουν μ' ἐκεῖνον τῆς Σαλότητος, ἀλλά ἀκραιφνεῖς Σαλοί τοῦ τύπου τοῦ Συμεών καί τοῦ Ἀνδρέα δέν ὑπάρχουν╗ (αὐτ. σελ. 47).         Ὁ Καθηγητής E. Benz γράφει, ὅτι лἡ Δύση εἶναι λιγότερο κατάλληλη γιά νά ἀναπτυχθεῖ αὐτός ὁ τόσο ἀκραῖος τύπος Ἁγίου. Ὑπάρχουν βέβαια ὁρισμένα χαρακτηριστικά τῶν Σαλῶν στούς Φραγκισκανούς καί κυρίως στόν ἱδρυτή τους лPoverello╗ καί στόν Jacopone da Todi╗ (αὐτ. σελ. 48). Παρόμοιες εἶναι οἱ θέσεις τοῦ π. Στεφάνου Hilpish (лἩ μωρία χάριν τοῦ Χριστοῦ╗) καί ὁ Καθηγητής π. Τ. Spidlic (лI Pazzi per Christo╗).
Μία μορφή διά Χριστόν Σαλότητος στήν Δύση εἶναι ἐκείνη τοῦ ὁσ. Ἀλεξίου, τοῦ Ἀνθρώπου τοῦ Θεοῦ (ἀντίστοιχα στήν Ἀνατολή ἀσκήθηκε μέ τόν ἴδιο τρόπο ὁ ὅσ. Ἰωάννης ὁ Καλυβίτης). Ὁ πλούσιος καί ἀριστοκράτης νέος ἐγκαταλείπει τήν πατρίδα του τήν ἡμέρα τοῦ γάμου του, ζῆ σάν ζητιάνος κάπου πολύ μακριά καί τελικά ἐπιστρέφει στό πατρικό του ἀγνώριστος καί ζῆ σάν ζητιάνος στήν αὐλή τοῦ πατέρα του! Αὐτό γιά τόν κόσμο εἶναι ἀνοησία, ἀλλά γιά τήν Ἐκκλησία μία μορφή διά Χριστόν Σαλότητος, γιά τοῦτο καί οἱ δύο Ἅγιοι τιμῶνται ἰδιαίτερα, τόσο στήν Δύση, ὅσο καί στήν Ἀνατολή (ἡ τιμία Κάρα τοῦ ὁσ. Ἀλεξίου φυλάσσεται στήν Μονή Ἁγίας Λαύρας Καλαβρύτων καί ἀδιάφθορη δεξιά τοῦ ὁσ. Ἰωάννη στήν Μονή Χρυσοπηγῆς Χανίων).
Ἡ πρωτοχριστιανική Ἰρλανδία ἔχει νά παρουσιάσει κάποια μορφή Σαλότητος. Οἱ лΣαλοί╗ της εἶναι περιπλανώμενοι καί ξένοι, συνήθως μοναχοί, ἀναζητητές μιᾶς χαμένης πατρίδας. Ὁ ὅσ. Βρενδᾶνος (+ 484), ξεκίνησε ἕνα ἀτελείωτο ταξείδι πρός τήν Terra Repromissionis Sanctorum Ч τήν ἁγία γῆ τῆς ὑποσχέσεως (J. F. webb, лThe Voyage of St. Brendan╗· лLives of the Saints╗, Penguin Classeics 1965). Κατά τόν 6ο καί 7ο αἰ. Ἰρλανδοί μοναχοί ταξιδεύουν παντοῦ στήν Δυτική καί Κεντρική Εὐρώπη (ὁ ὅσ. Κολούμβας στήν Σκωτία· ὁ ὅσ. Κολουμβᾶνος στήν Γαλλία, Ἐλβετία καί Ἰταλία· ὁ ὅσ. Γάλλος στήν Ἐλβετία· ὁ ὁσ. Κιλιανός στήν Φρανκονία· βλ. T. M. Charles Ч Edwards, лThe social bachground to Irish Peregrination╗, 1976, σελ. 43 κ. ἑξ.). Οἱ λόγοι τῆς περιπλανήσεως στίς περιπτώσεις αὐτές ἦσαν ἀσκητικοί καί ὄχι ἱεραποστολικοί ἤ ἐξερευνητικοί. л Ὁ Μοναχός Ч γράφει ὁ Saward Ч ἐγκατέλειπε τήν πατρίδα του καί τούς συγγενεῖς του, ὄχι γιά νά ἐγκατασταθεῖ κάπου ἀλλοῦ, ἀλλά γιά νά ἀποσπάσει τόν ἑαυτό του πλήρως ἀπό ἀνθρώπινους δεσμούς κάθε εἴδους καί νά ἔρθει πλησιέστερα στόν Θεό, στήν μοναξιά╗ (J. Saward, лPerfect Foools╗, σελ. 43).
Ὁ ἅγ. Γρηγόριος ὁ Διάλογος Πάπας Ρώμης (590 Ч 604), στούς Διαλόγους του περιγράφει κάποιες περιπτώσεις Σαλότητος.
Ὁ ἅγ. Αἰκύτιος ἄν καί Ἡγούμενος Μονῆς, лφοροῦσε βρώμικα ροῦχα, ὥστε αὐτοί πού δέν τόν γνώριζαν, ὅταν αὐτός τούς προσκυνοῦσε, τόν σιχαίνονταν νά τοῦ ἀνταποδώσουν τήν προσκύνηση╗ (лΕὐεργετινός╗, τ. 2ος, 1981, σελ. 13 Ч 14).
Ἡ ἁγ. Οὐλφία (8ος αἰ.), τῆς ὁποίας τήν μνήμη ἡ Ρωμαιοκαθολική Ἐκκλησία τιμᾶ τήν 31 Ἰανουαρίου, ἐπειδή ἤθελε νά διαφυλάξει τήν παρθενία της, ὑποκρίθηκε τήν σαλή καί лἔτρεχε στούς δρόμους μέ ἀκάλυπτο κεφάλι καί λυμένα τά μαλλιά της, ὥστε νά θεωρηθεῖ τρελλή╗ (A. A. S. S. Jannar III, σελ. 738).
Μετά τό Σχίσμα τοῦ 1054, ὁ Ἰωάννης Κολομπίνι ἀπό τήν Σιένα (+ 1367), γιά νά ἐξιλεωθεῖ ἀπό τήν προηγούμενη ζωή του, καβάλησε ἕνα γάϊδαρο καί περιφερόταν ἄσκοπα στούς δρόμους, μέχρις ὅτου οἱ συντοπίτες του τόν θεώρησαν τρελλό. (A. A. S. S. Julii VII, σελ. 278). Ὁ Ἰωάννης τοῦ Θεοῦ (+ 1544), ἔπεφτε στά περιττώματα, ἀσπαζόταν τό ἔδαφος καί γεμᾶτος βρωμιές γυρνοῦσε στούς δρόμους, μέχρις ὅτου τόν ἔκλεισαν σέ ψυχιατρεῖο, ὅπου γνώρισε τήν βιαιότητα καί τήν κακομεταχείρηση. Τελικά ἐγκατέλειψε τήν προσποίηση, γιά νά προσφέρει ἀγάπη στούς πραγματικούς ψυχασθενεῖς! (A. A. S. S. Marz Ι, σελ. 888). Καί ὁ Βενέδικτος Ч Ἰωσήφ Λαβρε (+ 1738), ἀφοῦ γύρισε ὅλη τήν Εὐρώπη πάμπτωχος, σάν лἀλήτης τοῦ Θεοῦ Ч Vagadon do di Dio╗), κατέλειξε στό Κολοσσαῖο τῆς Ρώμης, ὅπου ἔζησε ρακένδυτος, τρεφόμενος μέ ψωμί καί χόρτα, γεμάτος πληγές. Πέθανε σέ ἡλικία μόλις 35 ἐτῶν! (ΘΗΕ τ. 3ος, σελ. 798).
Καί οἱ τρεῖς προηγουμένως ἀναφερόμενοι ἔχουν ἀνακηρυχθεῖ Ἅγιοι ἀπό τήν Ρωμαιοκαθολική Ἐκκλησία.
Πέραν τῶν προηγουμένων, ἡ ἀποδοχή τῆς διά Χριστόν Σαλότητος ἀπό τήν Ρωμαιοκαθολική Ἐκκλησία φαίνεται καί ἀπό τήν κατάταξη στούς ἁγιολογικούς πίνακες τῆς Δύσεως τῶν πολύ γνωστῶν Σαλῶν τῆς Ἀνατολῆς, ἁγίων Ἀνδρέου τῆς ΚΠόλεως καί Συμεών τῆς Ἔμεσσας. Ἡ μνήμη τοῦ ὁσ. Συμεών κατά τούς Βολλανδιστές τοποθετῆται τήν 21η Ἰουλίου καί τοῦ ὁσ. Ἀνδρέου τήν 28η Μαϊου (τήν ἴδια ἡμερομηνία τόν μνημονεύει καί τό Ρωμαϊκό Μαρτυρολόγιο).
лΤά Μηναῖα Ч γράφει ὁ π. Lev Ч τιμοῦν ὡς Σαλούς διά Χριστόν πολλούς Βυζαντινούς τοῦ 5ου αἰ. Παρατηροῦμε, ὅτι αὐτοί οἱ ἀσκητές ἀνήκουν στήν ἁγιολογία καί τῆς Καθολικῆς καί τῆς Ὀρθόδοξης ἘκκλησίαςЕ (Ἡ Σαλότητα) εἶναι μία μέθοδος ἁγότητας, περισσότερο μία κατάσταση ἁγιότητας, ἐπίσημα ἀναγνωρισμένης ἀπό τήν Ἐκκλησία. Καί ἐννοῶ ὄχι τήν Ἐκκλησία τήν διηρημένη, ἀλλά τήν Ἐκκλησία τήν ἀδιαίρετηЕ Ἡ ἀνάμνηση τῶν Σαλῶν πού ἔζησαν πρό τοῦ μεγάλου Σχίσματος, αὐτή ἡ ἀνάμνηση εἶναι μέρος τῆς κοινῆς κληρονομιᾶς τῶν Καθολικῶν καί τῶν Ὀρθοδόξων╗ (лLa Folie pour le Christ╗, IRENICON 3, 1927, σελ. 14 Ч 19).

Κυνισμός καί διά Χριστόν Σαλότης

лἜχει θέση ἡ διά Χριστόν Σαλότης στόν σύγχρονο κόσμο;"
лΟἱ Σαλοί τοῦ Θεοῦ Ч γράφει ὁ J. Saward Ч χρεάζονται ἰδιαίτερα σέ καιρούς σχετικῆς ἠρεμίας στήν πολιτική ζωή μιᾶς χώρας καί τούς στέλνει ὁ θεός γιά νά ἀποκαλυφθεῖ ἡ ἐσωτερική ἀκμή τῆς Ἐκκλησίας╗ (J. Saward, лDieu a la Folie╗).
Βεβαίως, στήν ἐποχή μας ἡ ἠρεμία στήν πολιτική, κοινωνική κ.ἄ. ζωή εἶναι ἰδιαίτερα σχετική. лΜετά τίς δεκαετίες τῆς ἀνοικοδόμησης Ч γράφει ὁ Γερμανός Φιλόσοφος P. Sloterdijk Ч τῶν οὐτοπιῶν καί τῶν лἐναλλακτικῶν λύσεων╗, ἡ ἐποχή εἶναι κυνική καί ξέρει ὅτι οἱ νέες ἀξίες ἔχουν μικρά πόδιαЕ Ὁ σύγχρονος κυνικός αὐτοπεριορίζεται στόν κίνδυνο τοῦ ἁπλοῦ θεατῆ. Κάνει τήν δουλειά του καί λέει μέσα του, ὅτι θά' ταν καλύτερο νά μήν κάνει τίποτε ἄλλοЕ Ζῆ ἀπό μέρα σέ μέρα, ἀπό διακοπές σέ διακοπές, ἀπό πρόβλημα σέ πρόβλημαЕ Μερικά θέματα τόν θίγουν, γιά τά περισσότερα ὅμως μένει μᾶλλον ἀδιάφορος╗ (P. Sloterdijk, лΚριτική τοῦ κυνικοῦ λόγου╗, σελ. 71).
Οἱ περισσότεροι σύγχρονοι Φιλόσοφοι δέχονται, ὅτι σάν πολιτισμός ζοῦμε τήν ἐποχή τοῦ лμετά Ч Μηδενισμοῦ╗, μία κυνική ἐποχή στήν ὁποία τό лὁ Θεός εἶναι νεκρός╗ τοῦ Νίτσε, лἠχεῖ πολύ ρομαντικά╗. Ὁ κυνισμός τῆς ἐποχῆς μας ἐκφράζεται μέ πολλούς τρόπους. Ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος δέν κινδυνεύει ἁπλά νά αὐτοπεριορισθεῖ στόν παθητικό ρόλο τοῦ θεατή. Εἶναι ἤδη θεατής τῶν προβλημάτων του (ἀτομικῶν, κοινωνικῶν, ἐθνικῶν, πολιτικῶν, πνευματικῶν, κ. ἄ.). Κυριαρχεῖται ἀπό τήν νοσηρή κατάσταση τοῦ εὐδαιμονισμοῦ, τοῦ καταναλωτισμοῦ καί τοῦ лὠχ Ч ἀδερφισμοῦ╗, ἀκριβῶς δηλαδή ἀπό τήν κυνική ἀναζήτηση διαρκῶς μεγαλύτερης ἀπολαύσεως μέ τόν μικρότερο δυνατό κόπο. Ἔτσι, στήν ἐποχή μας πυκνώνουν τά κρούσματα προσποιϊτῆς τρέλλας.
Γύρω μας ὅλο καί περισσότεροι лκάνουν τόν τρελλό╗. Βεβαίως, δέν ἐννοοῦμε τούς ἐγκληματίες πού προσποιοῦνται τόν παράφρονα, γιά νά ἐπιτύχουν μικρότερη ποινή. Ἐννοοῦμε τό κυρίαρχο φαινόμενο τῆς θεοποιήσεως τοῦ σχιζοφρενοῦς καί τοῦ μή ὁμαλοῦ. Τό φαινόμενο τῆς προσπάθειας φυγῆς ἀπό τήν πραγματικότητα, μέσῳ τῆς ἀρνήσεως κοινωνικῶν τύπων καί πλαισίων (Κίνημα Χίππυς, Ἀναρχισμός, κ.λ.π.), τῆς χρήσεως ναρκωτικῶν οὐσιῶν, κ. ἄ.
Οἱ Φιλόσοφοι Ντελέζ καί Γκουαταρύ, χαρακτηρίζουν τόν σχιζοφρενῆ σάν ἐπαναστάτη! Τήν θεοποίηση καί λατρεία τοῦ σχιζοφρενοῦς ἀπέδειξε καί ἡ κυκλοφορία εἰδικοῦ περιοδικοῦ στόν τέως Λένινγκραντ, κάτω ἀπό τό Σοβιετικό καθεστώς, τοῦ лΣχιζοφρενοῦς τοῦ Σαϊγκόν╗, τό ὁποῖο (φυσικά) ἔγινε ἀνάρπαστο.
Γιατί ὅμως ἡ ἐποχή μας εἶναι κυνική καί ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος κυνικός; Διότι ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος (ὁ Δυτικός φυσικά) πλήττει. лὉ Κυνισμός Ч γράφει ἡ Τ. Γκορίτσεβα Ч ξεπηδάει μέσα ἀπό τήν πλήξη, μία πλήξη τῆς κολάσεως╗ (Τ. Γκορίτσεβα αὐτ. σελ. 63). Τό θανάσιμο πάθος τῆς ἀκηδείας τοποθετεῖ ὁ Φ. Ντοστογιέφσκυ στά χείλη τοῦ Σατανᾶ, лπού δέν ἔχει καμμία δημιουργική ἀρχή, μέ ὅλες τίς βδελυγμίες καί τά ἐγκλήματά του╗. лΑὐτή ἡ διαδικασία Ч λέει ὁ Διάβολος στούς лἈδελφούς Καραμάζωφ╗ Ч ἐπαναλαμβάνεται ἤδη γιά πολλοστή φορά, πάντα μέ τόν ἴδιο τρόπο, μέχρι τήν τελευταία λεπτομέρεια. Μία πέρα γιά πέρα ἀταίριαστη, γιγάντια πλήξη╗.
Δικαίως, λοιπόν, ἡ Ἐκκλησία τοποθετεῖ τήν ἀκηδεία ἀνάμεσα στά ἑπτά θανάσιμα ἁμαρτήματα.
Γιά τό ἀρχαῖο Ἕλληνα Κυνικό Φιλόσοφο Διογένη ἔχει γραφεῖ Ч κατά τόν Glygshman Ч ὅτι лὁ Διογένης πού οὔτε σκλάβους, οὔτε χρήματα, οὔτε ὑπόληψη, εἶναι ἀνώτερος ἀπό τόν Ἀλέξανδρο καί πιό εὐτυχισμένος ἀπό τόν Βασιλέα τῆς Περσίας╗. Αὐτό ἀκριβῶς εἶναι τό πρότυπο τοῦ ἐκτός Ἐκκλησίας καί Χριστιανικῆς ἀληθείας συγχρόνου κυνικοῦ ἀνθρώπου. Μήπως, λοιπόν, καί ἡ διά Χριστόν Σαλότητα εἶναι μία μορφή συγχρόνου κυνισμοῦ;
Ἡ ἀπάντησις εἶναι ἀρνητική. Ἀκόμη καί στίς φαινομενικές ἐξωτερικές ὁμοιότητες, ὑπάρχουν οὐσιαστικές διαφορές. Ὁ κυνισμός φαίνεται νά ζῆ ὑπεράνω τῶν ὑλικῶν πραγμάτων. Ὁ διά Χριστόν Σαλός εἶναι πράγματι ὑπεράνω τῶν ὑλικῶν πραγμάτων· στερεῖται ἀκόμη κι ἐκεῖνο πού τοῦ προσφέρεται, χάριν τοῦ σκοποῦ του καί τοῦ πλησίον. Ζῆ στήν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, ὑπό τό θέλημα τοῦ Θεοῦ καί ὄχι μή ἀναγνωρίζοντας лτίποτα καί κανένα╗ πάνω ἀπ' αὐτόν, ὅπως ὁ κυνικός.
Ὁ διά Χριστόν Σαλός δέν πλήττει, ἀντιθέτως ἀγωνιᾶ. Ἡ σαλότητά του προέρχεται ἀπό τό ἀγωνιώδες ἐνδιαφέρον του γιά τλήν προσωπική του σωτηρία, ἀλλά καί γιά τήν κατάσταση τοῦ лπεπτωκότος╗ δημιουργήματος τοῦ Θεοῦ, κόσμου καί ἀνθρώπου. Οἱ κυνικοί, σύγχρονοι καί παλαιοί, δέν ζοῦν τήν ἐν Χριστῷ ζωή τῆς προσευχῆς, καθάρσεως καί ἀσκήσεως. Ἀντιθέτως, ὅπως μαρτυρεῖται, ὁ Διογένης лμπροστά στά μάτια τῶν Ἀθηναίων, ἀσχολιόταν μέ τά πιό ἄπρεπα πράγματα, τά πράγματα τῆς Δήμητρας καί τῆς Ἀφροδίτης╗ (Διογένης Λαέρτιος, στ. 69). Ὁ ἅγ. Συμεών τῆς Ἔμεσσας (χαρακτηριστική περίπτωσις ἐξωτερικῆς ὁμοιότητος), лτῆς γαστρός αὐτοῦ τήν οἰκείαν χρεῖαν ἐπιζητούσης ποιῆσαι Ч γράφει ὁ Λεόντιος Νεαπόλεως Ч εὐθέως, μηδένα ἐρυθριών ἐπί τῆς ἀγορᾶς πρός τόν τόπον ἐκαθέζετο ἐπί πάντων╗.
Στήν ἐξωτερική ὁμοιότητα τῆς συμπεριφορᾶς μεταξύ Διογένη (Κυνικῶν) καί ἁγ. Συμεών (διά Χριστόν Σαλῶν), ὑπάρχει οὐσιαστική ἐσωτερική διαφορά. Ὁ Διογένης πράττει τά προηγούμενα ἀπό κυνική ἀδιαφορία. Ὁ ἅγ. Συμεών πράττει τοῦτο лβουλόμενος, πεῖσαι καντεῦθεν ὡς ὅτι τῶν κατά φύσιν φρενῶν ἐξεστηκῶς τοῦτο ἐργάζεται╗. Ὁ Διογένης ἀσχολεῖται μέ лτά πράγματα τῆς Ἀφροδίτης╗ καί μάλιστα δημοσίως, ἐπειδή ἡ φιλοσοφία του δέν εἶναι ἠθική, ἀσκητική καί ἁγιαστική. Ὁ Βίος τοῦ ἁγ. Ἀνδρέα τῆς ΚΠόλεως ἀναφέρει τήν συμπεριφορά του στό ἴδιο θέμα:
лΜία ἡμέρα περνοῦσε μπροστά ἀπό τά πονηρά καταγώγια καί ἔκανε πώς παίζει. Τόν εἶδε μία ἀπό τίς ἄσεμνες γυναῖκες νά συμπεριφέρεται ἔτσι καί τόν πέρασε γιά τρελλό. Τόν ἔπιασε, λοιπόν, ἀπό τό μάλλινο ροῦχο του καί τόν ἔσυρε στό καταγώγιό τηςЕ Μερικές τόν κτυποῦσαν στόν τράχηλο καί προσπαθοῦσαν νά τόν ὁδηγήσουν στήν αἰσχρή πρᾶξι τῆς πορνείας. Ἄλλες πάλι δοκίμαζαν μέ πολλά χάδια καί φιλήματα νά παρασύρουν τόν σώφρονα στήν ἁμαρτία λέγοντας: лΣαλέ, πόρνεψε, ἱκανοποίησε τό πάθος τῆς ψυχῆς σου╗. Ἦταν νά τόν θαυμάζεις ἐκεῖνον τόν γενναῖο, γιατί μετά ἀπό τόσους μαλαγμούς δέν μπόρεσαν νά τόν ὁδηγήσουν στό βρωμερό πάθος. Ἄλλαξαν λοιπόν συμπεριφορά καί ἔλεγαν: лΑὐτός ἤ νεκρός εἶναι ἤ ξύλινος ἤ πέτρινος╗ (лὉ Ἅγιος ἈνδρέαςЕ", σελ. 37 Ч 38).
Στήν κυνική ἐποχή μας ἡ σατανική ἀκηδεία Ч ἀνία Ч πλήξη, ὁδηγεῖ τόν κοσμικό ἄνθρωπο στήν θεοποίηση τοῦ μή ὁμαλοῦ, στήν διαρκή ἀναζήτηση ἐκείνου πού θά καλύψει τό ἀβυσσαλεό πνευματικό κενό. ὁ Χριστιανός, ὅμως, δέν ἔχει κενό διότι ἔχει Ἐκεῖνον, τόν Νυμφίο τῆς ψυχῆς του Χριστό. Καί στήν ἐποχή μας, λοιπόν, τῆς κυνικῆς ἀδιαφορίας καί τῶν δαιμονικῶν ἐνδιαφερόντων, ὑπάρχουν ἐραστές τῆς Ἁγιότητας, ὑπάρχουν Ἅγιοι καί βεβαίως καί διά Χριστόν Σαλοί. Τό ἀσφαλές συμπέρασμα εἶναι ὅτι ὁ μαρτυρικός τρόπος τῆς ζωῆς τους, ἡ διά Χριστόν σαλότητα, δέν εἶναι μορφή Κυνισμοῦ, ἀλλά ὁδός ἁγιότητας καί μόνον.

Ἡ μαρτυρία τῶν διά Χριστόν Σαλῶν Ἁγίων στήν ἐποχή μας

лΤί ἔχει νά εἰπῇ ἕνας Σαλός στήν лλογική╗ ἐποχή μας; Ч γράφει ὁ Καθηγούμενος τῆς Μονῆς Γρηγορίου Ἁγίου Ὄρους ἀρχιμ. Γεώργιος Καψάνης Ч Τί ἄλλο ἀπό τόν λόγο τοῦ Ἀποστόλου, лὁ λόγος γάρ ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μέν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί╗ (Α' Κορ. 1, 18) καί лεἰ τις δοκεῖ σοφός εἶναι ἐν ἡμῖν ἐν τῷ αἰῶνι τούτῳ, μικρός γενέσθω, ἵνα γένηται σοφός╗ (Α' Κορ. 3, 19).
Τό δρᾶμα μας εἶναι, ὅτι εἴμεθα πολύ лλογικοί╗ γιά νά μπορέσουμε νά δεχθοῦμε τό ὑπέρλογο μυστήριο τοῦ Σταυροῦ καί τῆς Ἀναστάσεως. Αὐτή ἡ лλογική╗ γίνεται ὁ τάφος μας. Μπορεῖ ὁ Χριστιανός νά εἶναι Χριστιανός, ἐάν δέν γίνει Σαλός καί καταφρονήσει τά лλογικά╗ κριτήρια τοῦ αὐτονομημένου κόσμου μας; Μήπως οἱ Μοναχοί δέν ὑπάρχουν στήν Ὀρθοδοξία γιά νά προκαλοῦν συνέχεια τήν лλογική╗ τοῦ κόσμου;╗ (ἁγ. Φιλοθέου Κοκκίνου, лΒίος ἁγ. Σάββα τοῦ Βατοπεδινοῦ, τοῦ καί διά Χριστόν Σαλοῦ╗· μετάφραση Ч ἐπιμέλεια Ἱ. Μ. Ὁσ. Γρηγορίου· ἔκδοσις ΤΟ ΠΕΡΙΒΟΛΙ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ 1984, σελ. 8).
Ὁ λαός τοῦ Θεοῦ, τό πλήρωμα τῆς Ἐκκλησίας, ἀνέκαθεν τιμοῦσε μέ ἰδιαιτερότητα τήν μνήμη τῶν χαρισματούχων διά Χριστόν Σαλῶν. Οἰκουμενικά γνωστός καί παγκόσμια τιμώμενος ὁ ἅγ. Ἀνδρέας τῆς ΚΠόλεως, ἡ μετάθεσις ὅμως τοῦ Λειψάνου του στέρησε ἀπό τόν λαό τό лὁρατό σημεῖο╗ τῆς πρός αὐτόν τιμῆς, τά Λείψανα Ч δηλαδή Ч καί τόν τάφο. Σήμερα στό ἄκουσμα лδιά χριστόν Σαλός╗, ἡ σκέψις ὅσων Χριστιανῶν γνωρίζουν πηγαίνει στό ταπεινό Κοιμητήριο τοῦ Σμολένσκ στήν Ἁγία Πετρούπολη, ὅπου ὁ τάφος τῆς ὁσ. Ξένης τῆς Θαυματουργοῦ.

Συμπεράσματα

лΣαλοί εἶναι οἱ Χριστιανοί Ч σημειώνει ὁ π. Γεώργιος Καψάνης Ч Κάθε Χριστιανός πού ἀσπάζεται τήν μωρία τοῦ Σταυροῦ καί δέχεται νά ἐμπαιχθεῖ, νά χλευασθεῖ, νά διωχθεῖ ἀπό ἀγάπη γιά τόν Λόγο, θεωρεῖται σαλός, δηλαδή παράλογος καί παράφρων στούς πολλούς. Ἀρνεῖται τήν σοφία τοῦ κόσμου τούτου καί γίνεται μωρός, γιά νά γίνει σοφός.
Σαλοί εἶναι οἱ Μοναχοί. Ἀρνοῦνται τό σχῆμα τοῦ κόσμου, ἀπορρίπτουν τήν κοινωνική ἐπιτυχία καί ἀναγνώριση, καθώς καί κάθε κοσμική ἐπιδίωξη, πλοῦτο δηλαδή, δόξα καί ἡδονές καί ἀναλαμβάνουν τόν ἐλαφρό ζυγό τοῦ Κυρίου, πρᾶγμα τό ὁποῖο φαίνεται παράλογο στά μάτια πολλῶν, δυστυχῶς ἀκόμα καί Χριστιανῶν. Σπέυδουν οἱ Μοναχοί σάν μανικοί ἐραστές νά συναντήσουν τόν Νυμφίο τῶν ψυχῶν, περιφρονώντας ὄχι τόν κόσμο τόν ὁποῖο ὑπεραγαποῦν, ἀλλά τήν лλογική╗ του, τίς ἐμπαθεῖς σχέσεις. Θέλουν νά σωθοῦν καί τρέχουν νάЕ χαθοῦν.
Σαλοί κατ' ἐξοχήν εἶναι οἱ διά Χριστόν Σαλοί. Ἀφοῦ δέχθηκαν τή κλήση лἐξ Ὑψίστου, οὐ ἀπ' ἀνθρώπων╗, ἄρχισαν νά ἐμπαίζουν τόν κόσμο καί ἀσφαλῶς δέχθηκαν νά ἐμπαίζωνται, γιά λόγους πού μόνο ἐκεῖνοι καί ὁ Θεός ἤξεραν. Ἀπ' ὅσα ὅμως μᾶς ἀποκάλυψαν Ч καί εἶναι γραμμένα στά συναξάρια Ч τό ἔκαναν ἀπό ταπείνωση, προκειμένου νά μήν καταλάβει ὁ κόσμος τήν κατά Θεόν προκοπή τους καί πρός οἰκοδομήν τοῦ πλησίον, προκειμένου νά γλυτώσουν μία ψυχή ἀπό τόν κίνδυνο╗ (лΒίος ἁγ. ΣάββαЕ, σελ. 11 Ч 12).
Ἕνας πραγματικός διά Χριστόν Σαλός δέν γίνεται εὔκολα ἀντιληπτός. лΧρειάζεται πολύ χάρη ἀπό τόν Θεό Ч γράφει ὁ Μητροπ. Ναυπάκτου Ἱερόθεος Ч γιά νά μπορέσει κανείς νά δεῖ τήν πνευματική ἐλευθερία, μέσα ἀπό φαινομενικά лἀνήθικες╗ πράξεις. Δέν εἶναι εὔκολο νά μελετᾶ κανείς τέτοιους Βίους· εἶναι ἐνδεχόμενο νά τούς παρεξηγήσεις, πιθανόν νά σταθεῖ σέ μερικά ἐξωτερικά σημεῖα καί νά τούς ἀδικήσει· μόνον лχαριτωμένοι╗ ἄνθρωποι μποροῦν νά ἐννοήσουν τήν ἐργασία τῶν Ἁγίων καί μάλιστα αὐτῶν πού προσποιοῦνται τόν σαλό╗ (Ἱεροθέου Βλάχου, лΠαρακλητικά Α' л, σελ. 333 Ч 334). Αὐτός εἶναι ἕνας λόγος γιά τόν ὁποῖο πολλοί διά Χριστόν Σαλοί ἔμειναν ἄγνωστοι καί ἀφανεῖς στήν Ἱστορία.
Ὑπάρχουν ὅμως καί περιπτώσεις διά Χριστόν Σαλῶν Ἁγίων τῶν ὁποίων ἡ μνήμη φαίνεται νά λησμονήθηκε ἀπό лτόν κόσμο, τόν λαό τοῦ Θεοῦ, αὐτό πού ὀνομάζουμε συνείδηση τῆς Ἐκκλησίας╗ (Π. Μαρτίνη αὐτ. σελ. 121). Δύο ἀπό τίς αἰτίες ἐπισημαίνει ὁ ἴδιος μελετητής. лἝνας Σαλός Ч γράφει Ч ἕνας лδαιμονισμένος╗ δημιουργεῖ ἐντυπώσεις καί γίνεται λόγος γι' αὐτόν ἐφ' ὅσον ζῆ, ὅταν πεθάνει ξεχνιέταιЕ (Ἀκόμη), οἱ ἐλάχιστοι Σαλοί Ἅγιοι, ἔμειναν πράγματι οἱ лἐλάχιστοι╗, οἱ лἔσχατοι╗, οἱ ἄγνωστοι στήν συνείδηση τῆς Ἐκκλησίας. Ὁ ἅγ. Συμεών προσευχήθηκε ἰδαίτερα στόν Θεό νά μείνει лἄγνωστος╗ καί ὁ ἅγ. Ἀνδρέας ὁ Σαλός προφήτεψε, ὅτι μετά τόν θάνατό του θά μείνει ἄγνωστος╗ (αὐτ. σελ. 121).
Ἀκόμη, ἐπειδή ἡ лμωρία╗ ἑνός διά Χριστόν Σαλοῦ συνήθως ἐκδηλώνεται лμέ παράδοξες καί ἀμφιλεγόμενες πράξεις πού σκοπό ἔχουν νά προσβάλουν τήν συμβατική ἠθική καί τό ἐκκλησιαστικό κατεστημένο, ὅταν (αὐτό) ἔχει χάσει τήν χαρισματική του διάσταση╗ (Δημ. Τσάμης αὐτ. σελ. 151), τότε οἱ Ἐπίσκοποι καί ὁ Κλῆρος πού κινοῦνται ἐκτός σκοποῦ καί ἀποστολῆς, ἐπειδή ἐλέγχονται ἀπό τήν μαρτυρία τοῦ Σαλοῦ, ἡγοῦνται τῆς ἀμφισβητήσεως ἐναντίον του.
Δέν εἶαι γνωστό ἄν ὅλες οἱ περιπτώσεις διά Χριστόν Σαλῶν πού лθάφτηκαν╗ μέ ἐπαίσχυντο τρόπο, δθικαιώθηκαν κάποτε κάτω ἀπό τήν πίεση τῆς λαϊκῆς ἐτυμηγορίας, τῆς μαρτυρίας δηλαδή τοῦ πληρώματος τῆς τοπικῆς Ἐκκλησίας στούς κόλπους τῆς ὁποίας ἀναδείχθηκαν καί τό ὁποῖο ἀβίαστα καί ἐλεύθερα διεκήρυσσε τήν ἁγιότητα πού εἶχε διαπιστώσει. Στήν περίπτωση πάντως τοῦ διά Χριστόν Σαλοῦ Προκοπίου τοῦ Οὔστιουγκ Ρωσίας, τά πράγματα ἐξελίχθηκαν κάπως ἔτσι: Ἑκατό χρόνια μετά τήν κοίμησή του, οἱ κάτοικοι τῆς πόλεως ἄρχισαν νά κτίζουν ναό πρός τιμήν του, ἀλλά ὁ τοπικός Κλῆρος ἀντέδρασε καί διέταξε τήν καταδάφισή του! Τελικά, μετά τήν λαϊκή κατακραυγή, ἡ ἁγιότητα τοῦ ὁσ. Προκοπίου διακηρύχθηκε Συνοδικά τό 1547.
Τούς καθαρά ἀνθρώπινους παρἀγοντες πού ρίχουν στήν λήθη τούς лξεχασμένους╗ Ἁγίους, παραμερίζει τό ἀλάθητο κριτήριο τῆς Ἐκκλησίας (ἡ Ὁποία лἐν Ἁγίῳ Πνεύματι╗ διακρίνει τό γνήσιο ἀπό τό ψευδές) καί συχνά ἡ θαυματουργική ἐπέμβαση τοῦ Θεοῦ, ἡ ὁποία ἐκφράζεται κατά περίπτωση μέ τρόπο εἰδικό καί διαφορετικό. Στήν περίπτωση λ.χ. τοῦ ὁσ. Σάββα τοῦ Βατοπεδινοῦ (+ 1347) Ч ὁ ὁποῖος παρά τό γεγονός, ὅτι τόν Βίο του κατέγραψε ὁ σύγχρονός του Πατριάρχης ΚΠόλεως ἅγ. Φιλόθεος ὁ Κόκκινος, δέν συμπεριλήφθηκε στούς Συναξαριστές Ч ἔχουμε τήν εὕρεση, τό 1840, στό κοιμητήριο τῆς Μονῆς Βατοπεδίου τῶν εὐωδιαστῶν Λειψάνων, лἐν δέρματι╗, ἑνός ἀγνώστου Ἁγίου. Τόν Ἅγιο αὐτό οἱ τότε ἁπλοῖ μοναχοί τῆς Μονῆς όνόμασαν Εὐδόκιμο, ἀφοῦ ἡ κατάσταση τῶν Λειψάνων του ἀποδείκνυει, ὅτι πράγματι лεὐδοκίμησε╗ Ч πέτυχε στόν σκοπό του, δηλαδή στήν θέωση.
Ἡ ταυτότητα τοῦ ἀγνώστου Ἁγίου ἀποσαφηνίσθηκε ἀργότερα, μέ τήν ἐμφάνισή του στόν Ἡγούμενο τῆς Μονῆς καί ἕναν ἐνάρετο ἀσκητή, στούς ὁποίους εἶπε: лΣάββας ὀνομάζομαι, ἀλλά δέν πειράζει, ἀφῆστε τούς Πατέρες νά μέ καλοῦν Εὐδόκιμο╗! Ἔτσι, ὅπως παρατηρεῖ ὁ Ἡγούμενος τῆς Μονῆς Γρηγορίου ἀρχιμ. Γεώργιος Καψάνης, лστήν Ἁγιορειτική συνείδηση ὁ ἅγ. Σάββας ταυτίζεται μέ τόν ἅγ. Εὐδόκιμο╗ καί τιμᾶται τοπικά τήν 5η Ὀκτωβρίου. (ἁγ. Φιλοθέου Κοκκίνου, лΒίος ἁγ. ΣάββαЕ", σελ. 15).

Ἅγιοι τοῦ Θεοῦ πρεσβεύσατε ὑπέρ ἡμῶν

(Ἕπεται τό Δεύτερο Μέρος μέ σύντομους Βίους διά Χριστόν Σαλῶν Ἁγίων)